Wolvenwandeling in Bosland

Trek er op uit en ontdek op eigen tempo het leefgebied van de wolven in Belgisch Noord-Limburg! De kaart van de wandeling en de wandelknooppunten die je kan volgen vind je onderaan deze pagina.

Deze wandeling start aan huisbrouwerij De Logt, Lochtstraat 48 in 3941 Eksel (gemeente Hechtel-Eksel). Huisbrouwerij De Logt is gesitueerd tegenover Buurthuis De Locht in het centrum van het gelijknamige gehucht. Rondom de huisbrouwerij is er zeer veel parkeergelegenheid. Je vindt er een gezellig terras waar je het heerlijke Naya-bier kan proeven. Daarmee steun je de campagne Welkom Wolf van Landschap vzw. Bekijk hier het aanbod. Je kan alles ook vooraf bestellen en online betalen; bestellingen vanaf 70 euro worden zelfs aan huis geleverd in heel Vlaanderen.

In weekends met mooi weer is het winkeltje open op zaterdagnamiddag (13u-18u) en de hele zondag (10u-18u). Je kan er niet alleen genieten van een biertje op het terras of een voorraad Naya-bier inslaan, je kan er ook terecht voor info over de uitgestippelde wandeling of lid worden van natuurvereniging Landschap vzw.

De Wolvenwandeling is een individuele wandeling op het knooppuntennetwerk. Je kan ze alleen doen of met je eigen coronabubbel. Liever één van onze geleide infowandelingen over wolven meemaken? De data en inschrijfprocedure voor de geleide wandelingen vind je op www.landschapvzw.be/activiteiten.

We stippelden voor jou een basiswandeling van 15 kilometer uit: een aanlooproute van 650 meter heen en terug en een lus van 13,7 kilometer op het knooppuntennetwerk. Minder ervaren wandelaars kunnen de wandeling inkorten tot 12 kilometer, geoefende wandelaars kunnen de basiswandeling dan weer uitbreiden met een tweede lus van 8,7 kilometer om er uiteindelijk bijna 24 kilometer van te maken. Met wat creatieviteit kan je ook nog andere varianten bedenken.

Je start aan huisbrouwerij De Logt, Lochtstraat 48 in 3941 Eksel Je volgt de Lochtstraat naar het noorden. Negeer de afslagen aan de linkerkant naar Hoevestraat en Lochtstraat (het deel langs het Buurthuis) en de eerste afslag naar de Nethestraat aan jouw linkerkant, maar neem wat verderop wel de tweede afslag naar de Nethestraat (ook aan de linkerkant). Je wandelt een doodlopend stuk van de Nethestraat in. Op het einde volg je een smal pad dat je uiteindelijk op een brede zandweg brengt, aan de rand van militair domein. Ga hier naar rechts en volg tot aan de Eindhovensebaan (N715). Steek de Eindhovensebaan over en volg de wegwijzers naar wandelknooppunt 289. Het vervolg van het traject is doodsimpel. Je hoeft nu alleen nog maar de knooppunten te volgen:

• voor wandeling 12 km: start - aanlooproute - 289 - 227 - 219 - 226 -221 - 224 - 218 - 222 - 228 - 288 - 289 (op tijd afslaan voor de terugweg naar de startplek)
• voor wandeling 15 km: start - aanlooproute - 289 - 227 - 219 - 226 -221 - 224 - 218 - 217 - 290 - 228 - 288 - 289 (op tijd afslaan voor de terugweg naar de startplek)
• voor wandeling 24 km: start - aanlooproute - 289 - 227 - 219 - 226 -221 - 224 - 218 - 217 - 216 - 178 - 175 -174 - 168 - 165 - 283 - 284 - 287 - 286- 216- 217 - 290 - 228 - 288 - 289 (op tijd afslaan voor de terugweg naar de startplek)

Onderaan deze pagina vind je een document met alleen de knooppunten: handig om af te drukken!

Voor leden van Landschap vzw hebben we nog een extra service: mail info@landschapvzw.be en we sturen je met plezier een gpx-file waarmee je de wandeling kan lopen op GPS of met een app op je smartphone.

Uiteraard is het wel de bedoeling dat je onderweg iets opsteekt over wolven, hun leefgewoonten en het 'roedel Hechtel-Eksel'; zo wordt de wolvenfamilie genoemd die hier leeft sinds wolvin Naya in 2018 arriveerde vanuit het oosten van Duitsland en besloot om een territorium af te bakenen rondom Hechtel-Eksel.

Las onderweg een aantal haltes in en sta even stil bij 10 belangrijke wolvenweetjes:

Wolvenweetje 1: territorium

De Wolvenwandeling loopt integraal door het leefgebied van de Limburgse wolven. Het territorium van het 'roedel Hechtel-Eksel' is nog vele malen groter dan het gebied dat je vandaag zal doorkruisen. De wolven gebruiken maar liefst 400 vierkante kilometer of 40.000 hectare, dat is de oppervlakte van 80.000 voetbalvelden. Het militair Kamp Beverlo, Hobos en domeinbos Pijnven, die je vandaag zal aandoen, vormen samen zowat de noordwestelijke uithoek van het territorium en één van de twee grote natuurkernen binnen dat territorium. Van hieruit lopen de wolven helemaal tot Lommel, Pelt, Peer, Oudsbergen, Houthalen-Helchteren, Heusden-Zolder, Koersel (Beringen), Leopoldsburg of Lommel. Het andere grote kerngebied van dit roedel is het militair schietterrein Helchteren-Meeuwen.

Wolvenweetje 2: gezinssamenstelling

Europese wolven zijn sociale dieren die in roedels leven. Die familiegroepen zijn strikt georganiseerd en worden geleid door een alfamannetje en -vrouwtje. Zij vormen een paar voor het leven en hebben het alleenrecht op de voortplanting. De overige dieren in de roedel zijn doorgaans de welpen van dit jaar en de volgroeide jongen van het vorige jaar. Normaal blijven de nakomelingen van het alfapaar hooguit twee jaar in de roedel. Daarna gaan ze op zoek naar een eigen territorium en een eigen partner. Momenteel telt het roedel Hechtel-Eksel vijf leden: wolf Augst, wolvin Noëlla en hun 3 volgroeide welpen van het seizoen 2020, hun eerste jongen. Rond 1 mei 2021 komt daar de zorg voor een nieuw nest welpen bij (doorgaans 4 tot 6 welpen).

Wolvenweetje 3: wolvensporen

Overal langs het wandeltraject kan je wolvensporen vinden. Tenmiste, als je die weet te onderscheiden van de hondensporen die natuurlijk ook overal te vinden zijn. Het is niet eenvoudig om wolvensporen te onderscheiden van hondensporen; daarvoor hebben we vaak meer afdrukken nodig, en eigenlijk zelfs een heel drafspoor van minstens 100 meter om helemaal zeker te kunnen zijn. Afdrukken van honden zijn eerder rond, die van wolven zijn meer ovaal, druppelvormig, met scherpere nagels. Als je een interessant spoor vindt, leg dan altijd een meetlat of een voorwerp met exact gekende afmetingen (zoals een bankkaart of een identiteitskaart) naast de afdruk als je wil dat wij jouw foto beoordelen. Zonder precieze referentie is het voor ons immers onmogelijk om de grootte van de afdruk in te schatten. Plaats geen hand of voet naast de pootafdruk; daar hebben we echt niets aan. Recent publiceerden wij een uitgebreid artikel over het verschil tussen wolven- en hondensporen in ons tijdschrift LANDSCHAP en in het boek 'In het spoor van de wolf', telkens inclusief een reeks foto's en prenten die jou kunnen helpen om het onderscheid te maken. Het tijdschrift is op de vertrekplaats te koop voor 5 euro, het boek voor 22 euro. Zie ook www.wolvenboek.be.

Wolvenweetje 4: ree is dagelijkse kost

Een wolf heeft drie tot vier kilogram vlees, merg en ingewanden per dag nodig, maar hij kan ook tien kilogram voedsel in één keer eten en daar dagenlang op teren. Zeker zwervende wolven kunnen gerust een paar dagen zonder voedsel. Een ree per drie, vier dagen is dan ruim voldoende om de motor niet te doen sputteren. In extreme omstandigheden kan een wolf zelfs twee weken doorkomen zonder voedsel. In onze contreien jagen wolven vaak alleen. Ze eten dan vooral reeën en in mindere mate damherten, jonge edelherten en jonge zwijnen. In Vlaanderen, waar nauwelijks dam- of edelherten voorkomen, zijn de wolven helemaal aangewezen op reeën, jonge wilde zwijnen, hazen en konijnen. Vaak vertonen de resultaten van voedingsanalyses uit drollen van gevestigde wolven opvallende gelijkenissen, over landen en regio’s heen. Nogal wat roedels komen uit op ongeveer vijfenzeventig procent reeën en/of herten, goed twintig procent wilde zwijnen en enkele procenten haasachtigen (haas en konijn) en kleine knaagdieren (ratten en muizen). De ontbrekende procenten zijn uitschuivers als schapen, geiten, alpaca’s en ander huisvee dat in wolvengebied werd gehouden maar niet afdoende beschermd was. Er zijn echter ook wolvenroedels die zich specialiseren in wilde zwijnen en zelfs voor tachtig procent van die prooi leven.

Wolvenweetje 5: Hotel Mama is maar tijdelijk

In Europa verlaten jongvolwassen wolven de geboorteroedel in principe op een leeftijd ergens tussen tien en tweeëntwintig maanden. Sommige volgroeide welpen trekken weg nog voor de moederwolf nieuwe welpen krijgt, dus uiterlijk begin april van het volgende jaar, andere blijven nog een tijdje in de geboorteroedel om te helpen bij de opvoeding van de nieuwe welpen. Ze worden ingeschakeld als babysit wanneer de ouders gaan jagen. Af en toe nemen ze ook deel aan de jacht om ervaring op te doen. In veel literatuur staat te lezen dat de jaarlingen op een bepaald ogenblik worden weggejaagd door de ouders, maar de waarheid is wellicht subtieler. Binnen de geboorteroedel hebben de jaarlingen geen enkele kans om zich ooit voort te planten – dat voorrecht is voorbehouden aan pa en ma. Zo kan er ook geen sprake zijn van inteelt. Net als adolescenten in de mensenmaatschappij voelen jonge wolven dat er een moment komt waarop ze beter vertrekken, zeker als ze gedomineerd worden door andere roedelleden. Gedomineerd worden kan er ook toe leiden dat de jaarling steeds minder aan de bak komt als er prooien moeten worden verdeeld. Op een leeftijd van tweeëntwintig maanden, net voor zijn tweede verjaardag, is een wolf geslachtsrijp. Ten laatste rond die tijd verlaat de jonge wolf de roedel en gaat hij zwerven, op zoek naar een eigen leefgebied en een partner. Wellicht worden alleen de slechte verstaanders echt weggejaagd, de goede verstaanders trekken zelf hun conclusies.

Wolvenweetje 6: gevaarlijke zwerftocht

Voor de jonge wolf breekt dan de gevaarlijkste en meest onzekere periode uit zijn leven aan. Plots staat hij er helemaal alleen voor, zonder back-up van andere roedelleden, in een wereld die gevaarlijk en meestal zelfs vijandig is. Op geen enkel moment weet de wolf wat er voor hem ligt. Het is een lange, stressvolle periode van trial-and-error, van vastlopen in menselijke agglomeraties en industriegebieden om vervolgens weer even uit te blazen op een plek die iets vriendelijker is. Het is ook een periode van voortdurende conflicten. Een zwervende wolf doorkruist dikwijls gebieden met weinig wild, terwijl onbeschermde schapen overal langs het parcours een gemakkelijke maaltijd vormen. Doordat een wolf al snel wordt verstoord, kan hij zijn prooi vaak niet helemaal opeten. En dus slaat hij even verderop opnieuw toe. Uitgerekend tijdens die zo al onzekere periode wordt de confrontatie met de mens op de spits gedreven. In Europa sluiten jonge wolven zich niet aan bij een al bestaande roedel, iets wat in Noord-Amerika wel gebeurt. Jonge zwervers zullen er integendeel juist alles aan doen om niet in contact te komen met gevestigde roedels. Ze mijden hun territoria of trekken er snel doorheen als ze er toch in terechtkomen. Een confrontatie met een zittende roedel zou immers meteen het einde van de reis kunnen betekenen: gevestigde wolven gaan niet zachtzinnig om met indringers.

Wolvenweetje 7: bruggen & wegen

Eenzame wolven op zoek naar een partner of een nieuw territorium kunnen grote afstanden afleggen. In één nacht overbruggen ze tot tachtig kilometer. In draf lijkt een wolf wel een perpetuum mobile: het kost hem schijnbaar zero energie om vooruit te komen, zo soepel loopt hij. Doorgaans verplaatst de wolf zich ’s nachts, omdat het dan rustiger is en de duisternis voor dekking zorgt, maar er zijn ook wolven die overdag grote afstanden afleggen. Zwerftochten van duizenden kiometer door heel Europa zijn geen uitzondering. Om snel vooruit te raken, maken wolven gretig gebruik van de constructies die hun grootste vijand in het landschap heeft neergegooid. Wegen, bruggen, tunnels en spoorlijnen maken het wolven gemakkelijk tijdens hun trektochten. Wolven schatten die stukken infrastructuur naar waarde: ze weten feilloos bruggen over kanalen en brede rivieren te vinden en passeren snelwegen via spoortunnels of kokers van waterlopen. Ook lopen wolven ’s nachts door de hoofdstraten van dorpen. Ze gebruiken maar wat graag onze boswegen om tempo te maken. Spoorlijnen lijken wel een geschenk uit de hemel: zolang je maar op tijd opzijgaat voor voorbijrazende treinen, leiden die je razendsnel van punt A naar punt B, vaak ook nog eens over alle kanalen en wegen heen. De wolf van de eenentwintigste eeuw zou zijn middeleeuwse voorvaderen met verstomming slaan – al waren die op hun manier ongetwijfeld even inventief.

Wolvenweetje 8: de Lage Landen zijn een wolvenkruispunt

De wolven die de Lage Landen weten te bereiken, komen uit twee richtingen. Enerzijds komen de zwervers uit het oosten, uit de Duits-Poolse populatie, anderzijds uit het zuiden, uit de Frans-Italiaanse populatie. België en Nederland liggen op het kruispunt waar die twee grote populaties elkaar weer gaan ontmoeten nadat ze eeuwenlang gescheiden hebben geleefd als gevolg van de meedogenloze vervolging door de mens. De meeste wolven die we in Nederland en Vlaanderen op bezoek krijgen, zijn Duitse wolven - vaak lopen die via Nederland naar Vlaanderen - maar ondertussen leeft er ook al een Franse wolf in de buurt van Eindhoven. In de Ardennen is de verhouding ongeveer 50/50; daar zijn de Duitse en de Franse wolven nu al even talrijk.

Wolvenweetje 9: dodelijk verkeer

Ondanks zijn enorme aanpassingsvermogen blijft het verkeer één van de belangrijkste doodsoorzaken voor de wolf in Europa. In Vlaanderen werd al een keer een jonge zwervende mannetjeswolf doodgereden - de Duitse wolf Roger is daarna opgezet en is nu het pronkstuk van een rondreizende tentoonstelling over wolven - en ook twee van de vijf welpen van August en Noëlla uit 2020 haalden hun eerste verjaardag niet: tijdens één van hun eerste uitstappen werden ze weggemaaid door het moordende verkeer op de N74 en de N76, de twee belangrijkste noord-zuid-verbindingen in Noord-Limburg. Tijdens deze wandeling steek je vier keer een weg over: twee keer de Eindhovensebaan N715 en twee kleinere wegen. Dat is nog klein bier vergeleken bij de drukke expreswegen die het leefgebied doorkruisen. Beeld je even in hoe moeilijk het moet zijn voor de wolven om hier elke dag opnieuw levend de overkant te halen!

Wolvenweetje 10: illegale jacht

Naast het moordende verkeer is illegale jacht de grootste bedreiging voor de wolf in Europa. Dat is in Vlaanderen helaas niet anders. Eén en ander is pijnlijk duidelijk geworden door de moord op wolvin Naya in mei 2019; die werd uitgevoerd door goed voorbereide jagers in de verboden zone van het militair domein Kamp Beverlo. Tijdens de laatste kilometers van de wandeling loop je over de Weyerbrugstraat, een openbare weg die aan weerszijden begrensd wordt door militair domein. Dit is het gebied waarin de allereerste Vlaamse wolf werd vermoord, kort nadat ze was bevallen van de allereerste Vlaamse wolvenwelpen sinds bijna 200 jaar. De welpen waren toen amper 2-3 weken oud en nog vokomen hulpeloos; ze werden samen met de moeder gedood of kwamen om van ontbering. Opdat Naya nooit zou vergeten worden, vereeuwigden we haar naam in het bier dat ambachtelijk wordt gebrouwen vlakbij de plek waar ze geleefd heeft en ook vermoord is. De opbrengst ervan wordt gebruikt om de burgerlijke partijstelling in de zaak-Naya te financieren.

Nog zoveel meer te vertellen

Hopelijk heb je genoten van de wandeling! Als je wild bent van natuur, maak dan zeker eens kennis met Landschap vzw en word lid! Ontdek er alles over op www.landschapvzw.be/ontdek-landschap-vzw

Alle info over wolven vind je op de website Welkom Wolf, www.welkomwolf.be, op www.facebook.com/welkomwolf en in het boek 'In het spoor van de wolf', zie www.wolvenboek.be